Freud zei dat er twee hongers die in het lichaam wonen. De eerste honger is de honger om de wereld waarin we leven te kennen. We willen de wereld kennen om te overleven. Als we geen kennis hadden van de wereld om ons heen, zouden we uit ramen van gebouwen springen, de zwaartekracht negerend, en we zouden onze hand op het vuur leggen, niet wetende dat vuur brandt.

De tweede honger is de honger naar genot. Alles wat leeft zoekt genot. Het beste voorbeeld van deze honger is het verlangen naar seksueel genot. We hongeren naar seks omdat het lekker is. Als het niet lekker was, zou niemand het zoeken en als gevolg daarvan zou het menselijk ras eindigen. Het verlangen naar genot verleidt.

Ik wou dat ik een praatje met hem had kunnen maken over hongersnoden, want ik geloof dat er nog een derde is: de honger naar vreugde.

Ik dacht altijd dat plezier en vreugde hetzelfde waren. Dat is niet zo. Het is mogelijk om een droevig plezier te hebben. De minnares van Thomas, uit The Unbearable Lightness of Being, klaagde: "Ik wil geen plezier, ik wil vreugde!"

De verschillen. Om genot te hebben moet er eerst een object zijn dat genot geeft: een kaki, een glas wijn, een persoon om te kussen. Maar de honger naar genot is snel gestild. Hoeveel kaki's kunnen we eten? Hoeveel glazen wijn kunnen we drinken? Hoeveel kussen kunnen we verdragen? Er komt een moment dat men zegt: "Ik wil niet meer. Ik heb geen honger meer naar genot...".

Honger naar vreugde is anders. Ten eerste heeft het geen object nodig. Soms is een herinnering al genoeg. Ik word gelukkig als ik alleen al denk aan een moment van geluk dat al voorbij is. En ten tweede zegt honger naar vreugde nooit: "Geen vreugde meer. Ik wil niet meer..." Honger naar vreugde is onverzadigbaar.

Bernardo Soares zei dat we niet zien wat we zien, we zien wat we zijn. Als we vrolijk zijn, wordt onze vrolijkheid geprojecteerd op de wereld en wordt die vrolijk, speels. Ik denk dat Alberto Caeiro vrolijk was toen hij dit gedicht schreef: "De zeepbellen die dit kind zichzelf amuseert door ze uit een rietje te laten vallen, zijn doorzichtig een hele filosofie. Helder, nutteloos, vluchtig, vriendelijk voor de ogen, ze zijn watZe zijn... Sommige worden nauwelijks gezien in de heldere lucht. Ze zijn als een briesje dat voorbij waait... En dat we alleen weten dat het voorbij waait omdat er iets in ons beweegt..."

Vreugde is geen constante toestand - zeepbellen. Het gebeurt, plotseling. Guimarães Rosa zei dat vreugde alleen voorkomt in zeldzame momenten van afleiding. Je weet niet wat je moet doen om het te produceren. Maar het is genoeg om af en toe te schijnen zodat de wereld licht en helder wordt. Als je vreugde hebt, zeg je: "Voor dit moment van vreugde was het de moeite waard dat het universum werd geschapen".

Ik ben een aantal jaren therapeut geweest en hoorde het lijden van veel mensen, ieder op zijn eigen manier. Maar achter alle klachten ging één verlangen schuil: vreugde. Wie vreugdevol is, heeft vrede met het universum, voelt dat het leven zin heeft.

Norman Brown merkte op dat we onze vreugde verliezen omdat we de eenvoud van het leven in dieren zijn kwijtgeraakt. Mijn hond Lola is altijd blij om bijna niets. Ik weet dit omdat ze om niets lacht. Ze lacht met haar staart.

Maar van tijd tot tijd, om onbegrijpelijke redenen, gaat het licht van de vreugde uit. De hele wereld wordt donker en zwaar. Er komt droefheid. De lijnen van het gezicht worden verticaal, gedomineerd door de krachten van het gewicht dat het doet zinken. De zintuigen worden onverschillig voor alles. De wereld wordt een kleverige, donkere brij. Dit is depressie. Wat de depressieve persoon verlangt is om het bewustzijn van alles te verliezen om te stoppen metEn dan komt het verlangen naar de grote slaap zonder terugkeer.

Vroeger, zonder te weten wat te doen, schreven artsen reizen voor, denkend dat nieuwe landschappen een goede afleiding zouden zijn van verdriet. Ze wisten niet dat het zinloos is om naar andere plaatsen te reizen als we niet van onszelf kunnen afstappen. Dwazen proberen te troosten. Ze argumenteren door te wijzen op de redenen om vrolijk te zijn: de wereld is zo mooi... Dit voegt alleen maar toe aan het verdriet. De liedjesGedichten maken je aan het huilen, tv irriteert. Maar het meest ondraaglijke van alles zijn de vrolijke lachjes van anderen die laten zien dat de depressieve persoon in een vagevuur zit waar hij geen uitweg uit ziet. Niets is de moeite waard.

En een vreemde fysieke sensatie huist in de borst, alsof een octopus erin knijpt. Of wordt dit knijpen veroorzaakt door een innerlijk vacuüm? Het is Thanatos die zijn werk doet. Want als vreugde vertrekt, komt het binnen...

Artsen zeggen dat geluk en depressie de gevoelige vormen zijn die worden aangenomen door de balansen en onevenwichtigheden van de chemie die het lichaam controleert. Wat merkwaardig: dat geluk en verdriet maskers zijn van de chemie! Het lichaam is heel mysterieus...

En dan, plotseling, zonder het aan te kondigen, als je 's ochtends wakker wordt, besef je dat de wereld weer gekleurd is en vol doorschijnende zeepbellen... De vreugde is terug!

Rubem Alves is geboren in het binnenland van Minas Gerais en is schrijver, pedagoog, theoloog en psychoanalyticus.